Schijnzelfstandigheid: zo verloopt een bedrijfsbezoek of boekenonderzoek

11 februari 2025

Sinds 1 januari 2025 is de belastingdienst intensiever gestart met de controle op de correcte kwalificatie van arbeidsrelaties. Dit betekent dat organisaties die personen inhuren als zelfstandigen, terwijl de aard van de werkzaamheden mogelijk duidt op een dienstverband, nauwlettender in de gaten worden gehouden. Het doel van deze controles is te waarborgen dat de regels met betrekking tot zelfstandigheid en loondienst correct worden nageleefd, en om situaties van schijnzelfstandigheid tegen te gaan.

De belastingdienst maakt bij deze controles gebruik van verschillende methoden, waaronder bedrijfsbezoeken en boekenonderzoeken. Hoe ze dat doen staat beschreven in het document Arbeidsrelaties - Handleiding bedrijfsbezoeken en boekenonderzoeken v. 5.0. Daarnaast worden steekproeven genomen om algemene risico's in kaart te brengen, data-analyses (detectiemodules) ingezet om potentieel risicovolle situaties te identificeren, en wordt gereageerd op signalen uit klantbehandelingen, zoals klachten of eerdere bevindingen.

Wat je kunt verwachten van een bedrijfsbezoek of boekenonderzoek van de Belastingdienst?

Werk jij als eigenaar of bestuurder van een muziekschool, dansschool of kunsteducatief bedrijf met zelfstandige docenten of begeleiders? Dan ben je zeker niet de enige. Veel organisaties in de culturele sector werken op deze manier — logisch, want het biedt flexibiliteit en past bij de creatieve praktijk. Maar sinds 1 januari 2025 kijkt de Belastingdienst strenger naar deze samenwerkingen. De controles op schijnzelfstandigheid zijn terug van weggeweest — en dit kan directe gevolgen hebben voor jouw school of organisatie.

Waarom nu? Het handhavingsmoratorium is opgeheven. De Belastingdienst kijkt dus weer actief naar de feitelijke uitvoering van de samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Is die zelfstandige docent eigenlijk ingebed in je organisatie? Is er sprake van sturing of gezag? Dan kan de Belastingdienst oordelen dat er tóch sprake is van een dienstverband. En dat leidt mogelijk tot correcties of naheffingen.

Om je goed voor te bereiden, leggen we uit wat er gebeurt bij een bedrijfsbezoek of een boekenonderzoek. En vooral: hoe jij als organisatie laat zien dat je grip hebt op risico’s.

Het bedrijfsbezoek: kennismaken én risico’s inschatten

Een bedrijfsbezoek is meestal de eerste stap. Een een inspecteur van de Belastingdienst komt fysiek bij je langs voor een verkennend gesprek. Geen directe sancties, geen boetes — maar wel een grondige check van hoe je in de praktijk werkt met zelfstandige professionals.

Wat is het doel?

De Belastingdienst wil inzicht krijgen in hoe jij samenwerkt met zelfstandigen. Ze kijken niet alleen naar de papieren contracten, maar vooral naar hoe het in de praktijk werkt. Er wordt besproken:

Of en hoe je werkt met modelovereenkomsten
Welke afspraken zijn gemaakt en hoe die worden nageleefd
Of je risico’s op schijnzelfstandigheid onderkent en beheerst

Ze kunnen je ook wijzen op tools zoals de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelaties en het beslis- en afwegingskader dienstbetrekking op hetjuistecontract.nl.

Hoe bereid je je voor op het bezoek?

Een inspecteur van de Belastingdienst belt of mailt je om het bezoek aan te kondigen. De reden van het bezoek wordt daarbij helder uitgelegd. Je ontvangt een schriftelijke bevestiging. Zo weet je waar het gesprek over zal gaan.

Zorg dat je zelf goed voorbereid bent. Dat begint met:

Controleer de overeenkomsten met ingehuurde zelfstandigen en zorg ervoor dat, indien modelovereenkomsten worden gebruikt, de praktijk overeenstemt met de gemaakte afspraken.
Analyseer de arbeidsrelaties aan de hand van de geldende criteria en de bijbehorende documentatie op orde te hebben.
Voer interne controles uit om potentiële risico's op schijnzelfstandigheid te identificeren en te verminderen.
Implementeer een risicobeheersingsmodel om risico's te signaleren en preventieve maatregelen te nemen.

Wie komt er langs?

Bij grotere organisaties: een controlespecialist én een heffingsspecialist loonheffingen.
Bij kleinere organisaties: soms één specialist.
Altijd met medeweten van je klantcoördinator (GO) of relatiebeheerder (MKB).

Wat kun je verwachten tijdens het bezoek?

De inspecteurs stellen vragen over:

Gebruik van modelovereenkomsten — en of de praktijk daarbij aansluit
Wat je hebt gedaan na een eventuele afwijzing van een modelovereenkomst
Hoe de werkrelatie is vormgegeven als er geen modelovereenkomst is
Ook kan gevraagd worden om een rondleiding of om documenten ter onderbouwing. Ze kijken terughoudend maar gericht mee in je administratie.

Grote of kleine organisatie?

Grote organisaties: meer aandacht voor beheersmaatregelen en interne controles.
Kleine organisaties: meer focus op concrete individuele werkrelaties.

Na het bezoek volgt een verslag. Daarin staat wat er besproken is, of er documenten zijn ingezien en of er aanleiding is voor vervolgacties (zoals een boekenonderzoek).

Het boekenonderzoek: diepgaand en formeel

Als er aanwijzingen zijn voor structurele risico’s, volgt een boekenonderzoek. Dit is een formeel onderzoek naar (de volledigheid van) je aangifte loonheffingen — en daarmee naar hoe je arbeidsrelaties kwalificeert. Een boekenonderzoek is ingrijpender dan een bedrijfsbezoek. En richt op de loonadministratie en belastingaangiften van een organisatie.

Waar richt het onderzoek zich op?

De Belastingdienst bekijkt je loonadministratie in detail. Dit kan:

Gaan om één arbeidsrelatie
Of een groep vergelijkbare relaties (bijv. alle zangdocenten)
Of een bredere controle op al je aangiften loonheffingen

Hoe word je geïnformeerd?

Je ontvangt een aankondigingsbrief waarin staat:

Wat het doel is van het onderzoek
Over welke periode het gaat
Welke documenten je moet aanleveren (zoals auditfiles, COL-overzichten en contracten)

Wat wordt onderzocht?

De Belastingdienst kijkt naar:

Aard van het werk
Sturing en gezagsverhouding
Organisatorische inbedding
Persoonlijke uitvoering
Ondernemersgedrag van de opdrachtnemer

Ook kan de Belastingdienst opdrachtnemers direct benaderen met vragen (derdenonderzoek).

Hoe kun jij je voorbereiden?

Controle begint bij inzicht. Stel jezelf deze vragen:

Heb ik overzicht van alle zzp-overeenkomsten?
Komt de praktijk overeen met de afspraken op papier?
Zijn mijn docenten écht zelfstandig — of toch ingebed in mijn organisatie?
Gebruik ik tools als de webmodule of beslisboom arbeidsrelatie?
Kan ik mijn werkwijze goed uitleggen en onderbouwen?
En vooral: laat je zien dat je risico’s beheerst? Dan sta je sterk.

Laat zien dat je in controle bent

Een effectief risicobeheersingsmodel toont aan dat je bewust bezig bent met correcte kwalificatie van arbeidsrelaties. Dit betekent onder andere:

Regelmatige risicoanalyses
Duidelijke en up-to-date documentatie van alle overeenkomsten
Interne procedures om relaties goed te beoordelen
Scholing van je team over wet- en regelgeving
Periodieke zelfevaluaties en aanpassingen

Zo laat je zien dat je dit serieus neemt. Niet alleen voor de Belastingdienst — ook voor je eigen zekerheid en continuïteit.

Beoordeling van arbeidsrelaties: de criteria

Voor de beoordeling van arbeidsrelaties hanteert de belastingdienst de Vragenlijst beoordeling arbeidsrelaties (2025), die is gebaseerd op de zogenoemde Deliveroo-uitspraak. Hierbij geldt een holistische benadering, waarbij alle omstandigheden van het geval in onderlinge samenhang worden bekeken en geen enkel aspect op voorhand doorslaggevend is. De belastingdienst kijkt primair naar de praktische uitvoering van de samenwerking en minder naar de formele afspraken op papier.

Een belangrijke beslisboom die bij de beoordeling wordt gehanteerd, omvat de volgende aspecten:

Identificatie van de arbeidsrelatie: Wat is de aard en duur van de werkzaamheden? Worden goedgekeurde modelovereenkomsten gebruikt?
Controle op gezagsverhouding: Geeft de opdrachtgever instructies over de uitvoering van het werk? Heeft de opdrachtnemer vrijheid in werktijden en locatie?
Inbedding in de organisatie: Maken de werkzaamheden deel uit van de kernactiviteiten van het bedrijf? Werkt de opdrachtnemer samen met werknemers binnen de organisatie?
Persoonlijke uitvoering: Mag de opdrachtnemer zich zonder toestemming laten vervangen?
Commercieel risico: Draagt de opdrachtnemer financieel risico bij fouten of klachten? Heeft de opdrachtnemer meerdere opdrachtgevers en investeert hij in bedrijfsmiddelen?
Beloning en contractvoorwaarden: Hoe wordt de opdrachtnemer betaald (per uur, per project)? Zijn er arbeidsvoorwaarden zoals doorbetaling bij ziekte of vakantiedagen?

Het is van belang te benadrukken dat op 21 februari een uitspraak van de Hoge Raad de beoordeling van ondernemerschap binnen dit kader heeft verduidelijkt. De Hoge Raad bevestigt dat er geen rangorde bestaat tussen de verschillende omstandigheden die in de Deliveroo-uitspraak zijn genoemd. Bij de beoordeling of sprake is van een dienstbetrekking moeten alle relevante feiten en omstandigheden in de overweging worden betrokken. Dit houdt in dat ook het ondernemerschap van degene die de werkzaamheden verricht, zoals het verwerven van een reputatie, acquisitie, fiscale behandeling, het aantal opdrachtgevers en de duur van de opdrachten, van belang kan zijn.

Wat gebeurt er na het onderzoek?

De Belastingdienst stelt een rapport op. Daarin staan:

De feitelijke bevindingen
De beoordeling van de arbeidsrelatie(s)
Eventuele correcties of naheffingen (met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2025)

Goed om te weten: in 2025 worden nog geen boetes opgelegd voor onjuiste kwalificatie, maar vanaf 2026 wel. Heb je aantoonbaar gewerkt aan risicobeheersing, dan krijg je mogelijk eerst een waarschuwing.

Wat als de Belastingdienst dienstbetrekking vaststelt?

Wordt vastgesteld dat er sprake is van loondienst? Dan kun je als organisatie te maken krijgen met:

Naheffing van loonbelasting en premies.
Correctieverplichtingen met terugwerkende kracht tot 1 januari 2025.
In 2025 nog geen boetes, maar vanaf 2026 wel.
Reputatieschade en juridisch risico.

Als je kunt aantonen dat je actief bezig bent met het voorkomen van schijnzelfstandigheid, is de kans groot dat je eerst een waarschuwing krijgt in plaats van directe sancties. Maar dit vereist voorbereiding, documentatie en inzicht.

Klario helpt je vooruit

Bij Klario helpen we kunsteducatieve instellingen zoals muziekscholen, dansscholen en centra voor cultuureducatie om juridisch correct en toekomstbestendig te werken met zelfstandige docenten. We combineren juridische zekerheid met slimme, schaalbare tools voor planning, administratie en facturatie. Zonder risico’s. Zonder rompslomp.

Je hebt geen tijd om te wachten—dit is hét moment om te handelen!

Handhaving op schijnzelfstandigheid is geen kwestie van ‘misschien’ meer. De Belastingdienst is al gestart met controles en strengere wetgeving is onderweg. Muziekscholen die nu niets doen, lopen serieuze financiële en juridische risico’s.

Je kunt ervoor kiezen om alles zelf uit te zoeken—maanden of zelfs jaren besteden aan juridische adviezen, dure fouten maken en onzekerheid behouden. Of je kiest voor een bewezen oplossing waarmee je in één keer goed zit.

Gelukkig is er Klario

Een totaaloplossing waarmee je:

Schijnzelfstandigheid direct uitsluit
Geen risico meer loopt op boetes of naheffingen
De flexibiliteit van zelfstandige docenten behoudt
Administratieve lasten minimaliseert dankzij geautomatiseerde processen
Jouw muziekschool juridisch én financieel toekomstbestendig maakt

Klario werkt. En het is nu beschikbaar voor jou

Klario biedt een bewezen, juridisch sluitende oplossing waarmee jij je muziekschool moeiteloos toekomstbestendig maakt. We kunnen Klario binnen enkele weken implementeren in jouw school – een bewezen, waterdichte oplossing waarmee je direct zekerheid hebt en je volledig kunt focussen op de groei van jouw muziekschool.

Wil je weten hoe jouw school ervoor staat? Download hier het whitepaper over schijnzelfstandigheid of plan een vrijblijvend gesprek met een van onze adviseurs.